Dit is een serie artikelen die gaan over nietsdoen. Nietsdoen is een eenvoudige manier om erachter te komen in welke mate we ons zelf niet meer zijn, maar verstrikt zijn geraakt in allerlei gewoontes, regels, normen, waarden, wetenschap, godsdienst en negatieve emoties. Als we in staat zijn een glimp op te vangen van wie er schuilgaat achter die obstakels, dan pas komen we bij ons zelf terecht. Let op: nietsdoen betekent niet nuttig bezig zijn, geen prestaties verrichten, klaplopen en luieren.

Een heerlijke nietsdoen optie is thee drinken. Doe het urenlang op zijn Japans of in een half uurtje aan de keukentafel. De Japanners hebben het verheven tot kunst waarbij ze eigenlijk niet veel meer doen dan wij. Het duurt alleen veel langer en dat komt ten goede aan de duur van nietsdoen. Ik heb het nooit eerder beseft maar als puber deed ik al aan nietsdoen bij mijn oma op de thee.

Ging ik beide vorige keren nog op onderzoek uit om niets te doen (Liggen in het gras en Zitten in de trein), deze keer hoef ik slechts te vertellen wat ik al tientallen jaren doe.  Ik drink dagelijks heel veel thee en neem daar ook alle tijd voor. Niets vind ik erger dan de thee naar binnen gieten tussen allerlei activiteiten door. Daarvoor ben ik te veel theeleut.  Het drinken van thee is het startschot voor mij om te gaan luieren, nietsdoen dus.

Ceremonie (in het klooster)

Jaren geleden heb ik een aantal weken verbleven in een zen klooster in Japan. Naast het mediteren waar we een dagtaak aan hadden, heb ik ook twee keer aan een theeceremonie meegedaan. Wat me nog helder bij staat is het volgzame karakter. Als de abt van het klooster nipte aan zijn theekop dan deden wij, de deelnemers aan de ceremonie, hetzelfde. Daarnaast liepen rond de lange tafel allerlei denkbeeldige lijnen waar je als theedrinker niet over heen mocht stappen, maar moest omlopen om aan de andere kant van de tafel te kunnen ‘aanzitten’.

De ceremonie vereist ook de juiste spullen, het is niet de bedoeling dat je wat aanrommelt met een theezakje. De hele heisa is een strakke bedoening. Niet precies ‘my cup of tea’. Toch zijn er mensen die hiervoor warm lopen. Bijvoorbeeld omdat de ceremonie de deelnemer dwingt heel bedachtzaam te zijn. Je kunt niet even opstaan en een peukje gaan roken. Alles is geformaliseerd. Het opgieten, het neerzetten van de koppen, de volgorde van tafelbezetting. Iedere handeling aan de theetafel is doordacht en geregisseerd. Eerlijk gezegd heb ik weleens meer ontspannen thee gedronken, maar dat zijn natuurlijk de woorden van de amateur die er even aan ruikt.

Toch zijn er mensen die hiervan opknappen. Zij zien een theeceremonie ‘sado’ als een manier om te ontsnappen aan de rat race en competitie waarin moderne westerlingen verdwaald zijn geraakt. Het is een manier om afstand te nemen. Een formele ceremonie, de ‘chaji’, kan wel vier uur duren inclusief een volledige maaltijd.

Sado gaat uit van vier principes, die je zou moeten toepassen tijdens het theedrinken. Dat is

– harmonie ‘wa’, leven in harmonie met de natuur en elkaar,

– respect ‘kei’ voor elkaar,

– puurheid ‘sei’ van geest en ziel,

– kalmte ‘jaku’ is het gevolg van het toepassen van de vorige drie principes.
Tijdens de ceremonie oefen je meteen om deze prachtige principes na de thee in je normale leven toe te passen.

Bij oma op de thee

Eeuwen voordat ik deelnam aan een echte theeceremonie ging ik als tiener op vrijdagmiddagen al bij mijn oma langs om ‘een kopje thee te doen’ uit school. Mijn oma was een dame met pit, daar hou ik wel van. Bij haar kreeg ik thee met ‘een wolkje melk’. Het was ook een standaard gebruik in de familie dat bij herrie of conflict er in plaats van de vredespijp thee werd gedronken. Dat hielp even goed, dat kan ik je garanderen. Naast de thee serveerde ze mij prachtige verhalen ‘van vroeger’. Ook dat uitstapje was voor mij een belevenis met thee als cement, net als in Japan, maar dan wat dichter bij huis.

Op de een of andere manier mis ik die wijze van thee drinken. Het komt niet veel meer voor dat ik gezamenlijk met mensen een kopje thee drink, waarbij we aandacht hebben voor elkaar in plaats van voor het mobiele monster. Je weet wel het apparaat waar iedereen geregeld op moet staren omdat er een berichtje kan zijn binnengekomen dat direct moet worden beantwoord.

Kruidenthee

Al sinds mijn pubertijd drink ik kruidenthee. Aanvankelijk vond ik het iets magisch hebben dat je gewoon in het veld wat bloemen bij elkaar zoekt en daar thuis heet water overheen giet zodat je thee krijgt die helend is. Om het vreselijke woord te gebruiken, een zogenaamde win-win situatie. Les je dorst met geneeskrachtige drank. Laat Big Pharma het niet horen want dan sturen ze hun Skepsis op me af. Zo heb ik jaren liters kamille- en muntthee gedronken. Het lukt me niet om kamille in het veld te vinden, met munt uit de tuin heb ik meer succes. Ook deze thee smaakt het lekkerst als je er tijd voor neemt om een kop te drinken. Gewoon in alle rust, jij en je theekopje.

Rob Vellekoop, 22 april 2025