Ghadaffi probeerde het al eerder en moest het met de dood bekopen. Een zevenendertig jarige kolonel uit een Sahel-land tart het Westen opnieuw. De westerse landen doen alsof er niets aan de hand is, maar ondertussen voltrekt zich een revolutie in Afrika. Durft de kolonel net zover in te gaan tegen het Westen als zijn Libische voorganger?

Ibrahim Traore

De zevenendertig jarige Traore doet de harten van veel Afrikanen sneller slaan. Op dit continent wonen 1,4 miljard mensen waarvan het merendeel jong is, net als hun favoriet. Traore neemt geen blad voor de mond en met name de speech die hij gaf tijdens de viering van D-day in Rusland als gast van Putin heeft wereldwijd diepe indruk gemaakt.

Hij doet een beroep op het zelfvertrouwen van de Afrikanen, hij vindt dat ze eigen baas zijn over het goud, de olie en de oogsten, die het Westen via multinationals weghalen. Traore zegt dat Afrikanen hun eigen lot moeten gaan bepalen. Onderling moeten de Afrikaanse landen meer gaan samenwerken, hun eigen voedsel verbouwen en hun eigen fabrieken bouwen zonder afhankelijk te zijn van het Westen.

Om die afhankelijkheid te doorbreken hebben de AES-landen hun banden aangehaald met Rusland. Een bezegeling daarvan lijkt de uitnodiging op het Russische bevrijdingsfeest. Traore zoekt samenwerking met de Russen op het gebied van onderwijs, elektriciteitsvoorziening en nieuwe technologieën. Rusland stuurde in 2024 ongeveer 25.000 ton tarwe en instructeurs om de rebellen beter te kunnen bestrijden.

Dat de jonge president niet populair is bij de Westerse machthebbers zal duidelijk zijn. Vorige week nog werd geprobeerd hem te arresteren toen hij een uitnodiging van de Nigeriaanse president ontving voor een ontmoeting op grondgebied in Nigeria. Gelukkig doorzag hij het verraad en stuurde twee diplomaten. De Fransen stonden daar al klaar om hem gevangen te nemen, maar vingen bot.

Ibrahim Traore is een van de voormannen die Afrikaanse landen willen bevrijden van de economische ketens van hun voormalige overheersers.

Alliantie van Sahel-landen (AES)

Het begon in oktober 2022 als een jonge kolonel in het leger van Burkina Faso (voorheen Opper-Volta) een militaire staatsgreep pleegt. Een actie die op zich op het Afrikaanse continent niet ongewoon is. Toch zal deze staatsgreep een heel ander vervolg krijgen dan we gewend zijn. De meeste Afrikaanse staatsgrepen worden uitgevoerd door lakeien van westerse grootmachten. Hun economische belangen stellen ze op deze manier veilig. De jonge kolonel Ibrahim Traore wil echter niet van Frankrijk weten, ondanks de hechte banden die dateren uit de tijd dat het land nog Opper-Volta heette en een Franse kolonie was.

In een van zijn eerste acties verbreekt hij dan ook de banden met het ‘moederland’. Daarnaast vormt hij met Mali en Niger (twee andere Sahel-landen en voormalige Franse koloniën) een bondgenootschap. In deze landen zijn sinds kort eveneens militairen via een staatsgreep aan de macht gekomen. Zij zitten op dezelfde lijn als Traore.

Het bondgenootschap AES (Alliantie van Sahel-landen) start officieel in 2024. De landen werken samen op militair gebied, maar ook economisch. Met dit doel hebben zij een bank opgericht, de confederale bank voor investering en ontwikkeling. De bank financiert de verbetering van de infrastructuur tussen de landen. Is deze nu nog gericht op het transport van goederen en delfstoffen naar het Westen, met nieuwe wegen en onderlinge treinverbindingen willen de landen zich gaan richten op de ontwikkeling van hun eigen economieën. Ze starten met een kapitaal van 800 miljoen CFA.

De bank is een opstapje naar een regelrechte exit van de Worldbank en de African Development Bank, IMF,  ‘hulporganisaties’ en multinationale ondernemingen die in het gebied met name goud en uranium winnen. Het is ook een poging om af te komen van de Franse regering die met de CFA 14 Sahellanden economisch onder de duim kan houden.

CFA

Daarom willen ze hun eigen munt en de CFA (Communauté Financière Africaine) wegbonjouren. De CFA franc is sinds 1945 de valuta voor 14 Afrikaanse landen, voormalig Franse kolonien. Er zijn twee soorten, een voor de West-Afrikaanse en de ander voor de centraal-Afrikaanse landen. Het doel was na de Tweede Wereldoorlog stabiliteit creëren in deze landen en niet te vergeten een middel voor de Fransen om hun economische invloed te handhaven. Aanvankelijk was de CFA gekoppeld aan de Franse Franc wat ervoor zorgde dat import uit Frankrijk voor deze landen goedkoper was, maar wereldwijd gaf dit weer een groot nadeel. Bovendien was dit een slot op de deur waardoor de afhankelijkheid van de landen aan Frankrijk in stand bleef.

Sinds 1999 is de CFA gekoppeld aan de Euro.

Dit maakt de landen afhankelijk van de levering van bepaalde goederen en zorgt uiteindelijk voor minder productiviteit. Zo zijn zij niet vrij om hun valuta af te waarderen om bijvoorbeeld de export te bevorderen wat op zich weer de economische groei afremt. Daarnaast maakt de koppeling aan de euro hun goederen juist duurder.

Luigi Di Maio, Italiaans minister van buitenlandse zaken zei hierover,

“Frankrijk is een van die landen die door geld te printen voor 14 Afrikaanse staten hun economische ontwikkeling belemmert en bijdraagt aan het vertrek van vluchtelingen, die sterven op zee of aankomen op onze kusten.”

Goud gedekte valuta

Tot zover is het een duidelijk verhaal. Deze landen zoeken onafhankelijkheid door de financiële banden door te knippen. Ze zijn voorzichtig, ze hebben een bank opgericht, maar wel gebaseerd op de valuta CFA die ze juist niet meer willen.

Met andere woorden ze hebben het (nog) niet aangedurfd zoals Gadaffi destijds, een eigen munt (Gold Dinar) uit te brengen zonder zich aan te sluiten bij de wereldwijde club van centrale banken, de BIS in Basel. Want dat deel van het verhaal is duister. Toch heeft het er alle schijn van dat deze bank geen geld schept, zoals alle particuliere banken doen aan geldschepping. Ze hebben een startkapitaal wat lijkt te dienen als kapitaal om uit te lenen aan lokale initiatieven.

Toch is de enige weg om werkelijk vrij te worden voor de landen door zelf geld te scheppen, in plaats van iedere keer weer geld tegen enorme rentes te moeten lenen met allerlei extra voorwaarden.

Ondertussen spreken ze ook van een ‘gold backed african currency’, dat wil zeggen dat ze een valuta willen uitgeven die voor honderd procent is gedekt met goud. (NB. westerse valuta, denk aan de US Dollar haalt nog geen enkele procenten gouddekking, en bovendien is dat principe losgelaten)

Dat suggereert dan weer de mogelijkheid dat ze wel zelf geld willen scheppen.

Bekijk zelf maar onderstaand filmpje en trek je eigen conclusie.

Rob Vellekoop, 18 mei 2025