Tot en met aanstaande zondag kan iedereen nog terecht in Ruigoord om het twintigste vijfdaagse festival Landjuweel te beleven. Dit jaar bestaat het oud-krakersdorp 45 jaar. Er is veel gebeurd in de afgelopen tientallen jaren, wat is er nog over van de anarchistische krakersgeest die Ruigoord ooit op de kaart zette?
Het begint in 1973 wanneer het dorp Ruigoord plaats moet maken voor de uitbreidingsplannen van de haven van Amsterdam. Een boze pastoor levert de sleutels van de kerk in op 23 juli 1973 aan een groepje kunstenaars, ex-provo’s en leraren uit Amsterdam. Zij bezetten het gebied en er volgt een jarenlange slag met de haven en de gemeente Amsterdam. Totdat begin 2000 de partijen met elkaar eruit komen.
De eerste 25 jaar functioneert de gemeenschap buiten de gevestigde orde met ‘een gedoogde vorm van tijdelijke clandestiene bewoning tot een atelierdorp met ruimte voor culturele manifestatie en natuurontwikkeling sinds 2001’. In 1992 wil de gemeente Amsterdam de plannen weer oppakken om het westelijk havengebied uit te breiden met de Afrikahaven en omliggende industrie gebieden. Tegen deze uitbreidingsplannen is veel verzet, zowel vanuit de gemeenschap rond Ruigoord als van tal van milieu organisaties. De gemeenteraad verandert tenslotte het dorp Ruigoord van woondorp tot atelierdorp met ruimte voor cultuur en natuur.
Tegenwoordig ligt het dorp ingeklemd tussen de Afrikahaven en industrie. Ruigoord staat bekend om de excentrieke feestjes, festivals, en vooral als culturele vrijhaven, maar door de regeldrift van de gemeente komen de festivals steeds meer in het gedrang. Met name het Landjuweel schijnt een belangrijke bron van inkomsten voor het dorp te zijn, zodanig zelfs dat gevreesd wordt voor de toekomst als dit niet meer kan doorgaan. Vorig jaar heeft de Stichting Ruigoord het huurcontract met het Havenbedrijf tot en met 2027 verlengd. De zogenoemde culturele vrijhaven heeft 45 ateliers met negentig kunstenaars.
Vorig jaar nemen de bewoners het besluit om geen grote dance feesten meer te houden. Dance is zoals dat genoemd wordt ‘main stream’ en dat past niet bij Ruigoord. Het dorp staat bekend als hippiedorp en verliest zijn authenticiteit door een festivalparadijs te worden. Wat is er nog over van de normen en waarden waarmee de krakers van destijds Ruigoord vorm gaven?
Daarom wordt tijdens elke dorpsvergadering nu gepraat over welke evenementen passen bij het main streamloze van Ruigoord. Hoe blijft het dorp authentiek en hoe blijft het idealisme hoog in het vaandel als geld ineens mee gaat tellen?
Met die gedachten zit ik als festivalbezoeker op een bankje dat staat tussen de kerk en de salon. Ik heb na de entree formaliteiten de ingang gepasseerd en kan nu het dorp in en het festival terrein op. Eigenlijk is het hele dorp een groot festival terrein, maar wel achter dranghekken, want dat moet van de gemeente.
De sfeer van rebelsheid en anarchie proef ik terwijl ik op mijn bankje in de schaduw zit. In de zon met 35 graden is het niet uit te houden. In de schaduw zijn een aantal mensen voor mij op een hoekje gras van vijf bij vijf meter honderden waxine lichtjes aan het ordenen in een loom tempo. De kaarsjes vormen een patroon dat ik niet goed kan ontcijferen, maar het lijkt ook dat het voorlopig nog niet klaar hoeft te zijn. Een man snijdt met een zakmesje alle overtollige grassprietjes weg die de lichtjes aan het oog van de toeschouwer dreigen te onttrekken. Een giga werk. Een vrouw zet met een draad een nieuwe lijn waar langs nog meer lichtjes geplaatst gaan worden.
Het is heerlijk om te zien dat het ze worst is hoe lang dit gaat duren. Ze doen wat en scharrelen vervolgens rond. Iedere drang tot prestatie is afwezig. Voor een ‘main streamer’ moet dit verschrikkelijk zijn om aan te zien. Geen tempo, geen prestatiezucht. Gewoon niets. Op de een of andere manier is dit een mooie illustratie, in mijn ogen, waar Ruigoord voor staat. Lak hebben aan de maatschappij Nederland, die prestaties en opbrengsten wil zien, geordend naar de structuur die de bureaucratie heeft bedacht. Gewoon lekker je eigen gangetje gaan of gewoon helemaal niets doen!
Ruigoord als krakersdorp en later als kunstenaarsgroep, heeft zich al 45 jaar weten te handhaven omgeven door hyena’s en aasgieren. Zowel de stad als het havenbedrijf houden niet van vrijbuiters die zich geen lor aantrekken van de regeltjes die beide instellingen voor anderen bedacht hebben. Toen niet in de 70er jaren en nu nog steeds niet. Alles en iedereen moet passen in het systeem, de matrix. Vijfenveertig jaar na de provo’s en de hippies is er nog steeds weinig ruimte voor vrije vogels, voor mensen die niet willen meelopen en zich niet willen aanpassen aan de middelmaat en de grauwheid.
Toch blijven er altijd rebellen die zich niet aan de ketting laten leggen. Vrijbuiters die een maas vinden in het regeltjes oerwoud van maatschappij Nederland. Ik wens de rebellen van Ruigoord nog vele roerige en vooral ruige jaren toe in hun eigen utopia!
Landjuweel duurt nog tot zondagavond 29 juli. Volgens de Ruigoorders zal het programma ‘zintuigen laten samensmelten tot een oneindige gelukzalige happening waar je gegarandeerd mooier en verrijkter uitkomt’.
Rob Vellekoop, 27 juli 2018
