Het contract dat toenmalig minister van Volksgezondheid De Jonge destijds sloot met Pfizer is nog altijd ‘staatsgeheim’, maar ondertussen zijn de deals van Israël (grotendeels) en die van Zuid-Afrika bekend geworden. Een vergelijking tussen de contracten levert een interessant inzicht op en vertelt meteen meer over het waarom van de geheimhouding door alle betrokken overheden wereldwijd die met Pfizer een deal sloten voor de levering van het mRNA-vaccin.

Israël-deal

De joodse natie keurde als eerste ter wereld op 8 december 2020 het Pfizervaccin goed. Na veel touwtrekken zijn er vier documenten boven water gekomen, dankzij een rechtszaak tegen de overheid. (zie Bronnen)

Feitelijk is de Israëlische bevolking gebruikt als proefkonijn, zo blijkt uit de documenten. Een deel hiervan is zwartgelakt omdat overeengekomen is tussen het Ministerie van Volksgezondheid en Pfizer dat dit niet naar buiten mag worden gebracht.

De mogelijke inhoud van wat zwartgelakt is kunnen we reconstrueren aan de hand van het aankoopcontract van de mRNA vaccins tussen Zuid-Afrika en Pfizer. Onderaan dit artikel staan de verwijzingen naar de pdf’s van beide documenten.

Zuid-Afrika-deal

Het contract dat het ministerie voor gezondheid sloot met Pfizer in maart 2021 is uitgelekt. We kunnen lezen dat Zuid-Afrika destijds 20 miljoen mRNA covidvaccins heeft gekocht voor 10 dollar per stuk. Zij moesten de vaccins wel vooruit betalen. De bevolking van het Afrikaanse land was toen 60 miljoen groot.

Deze beide gegevens over de deal met Israël zijn niet bekend, omdat ze nauwgezet zijn weggelakt.

Een aantal delen van de overeenkomst springen eruit. Dat zijn de onderdelen Indemnification (artikel 8), Insurance and Liability (artikel 9) en Mutual Termination Rights (artikel 6 lid 3).

In artikel 8 Indemnification (vrijwaring) kunnen we lezen dat de Zuid-Afrikaanse overheid Pfizer, BioNTech en relaties vrijwaart van alle rechtszaken en aansprakelijkheidsclaims, die direct of indirect verband houden met alles wat te maken heeft met het vaccin (namelijk onderzoek, ontwikkeling, fabricage, distributie, commercialisering en het gebruik)! In het laatste lid lezen we ook nog, dat alle kosten die verband houden met deze vrijwaring vergoed worden door Zuid-Afrika.

Artikel 9 behandelt de aansprakelijkheid. Pfizer en co dragen geen enkele verantwoordelijkheid bij (Red. neven-) schade door het vaccin. Tenzij het betreft schade aan het vaccin zelf, dus bijvoorbeeld breuk van het product. Daarnaast komt Zuid-Afrika overeen afstand te doen van onschendbaarheid in de toekomst. Dit is met name van belang bij arbitrage tussen beide partijen als er sprake zou zijn van onenigheid. Aan alle kanten heeft Pfizer zich ingedekt en is deze regering daarin volledig meegegaan.

Het derde in de Israël-overeenkomst zwartgemaakte deel betreft de opzegging van het contract. Opnieuw net als in de vorige artikelen, een enorme bevoordeling van Pfizer. Indien Zuid-Afrika voor 30 september 2021 geen toestemming had gekregen voor de overeenkomst en Pfizer voor die datum nog geen doses had geleverd kon de Afrikaanse overheid slechts de helft terugkrijgen van het vooruitbetaalde bedrag. Datzelfde gold als Pfizer voor 31 december 2022 niet alle bestelde doses zou hebben geleverd. Let op dat is dus anderhalf jaar na dato.

Nederlandse deal

Nu kijken we even terug naar de overeenkomst die Nederland sloot met Pfizer.
Wat was destijds het argument van De Jonge om deze overeenkomst tot staatsgeheim te classificeren?

Uit het antwoord van het ministerie op kamervragen geeft De Jonge de volgende verklaring. Hij meldt gebonden te zijn aan geheimhouding. Als argumenten daarvoor geeft hij het voorkomen van beïnvloeding van de onderhandelingen met andere producenten en er zouden ‘bedrijfsvertrouwelijke en beursgevoelige informatie van de producent’ in voorkomen die niet openbaar kan worden.

Bedoelde hij daarmee dat de aankoopprijs van het vaccin verzwegen moest worden, omdat we er misschien teveel voor betaalden? Het argument van beursgevoelige informatie is natuurlijk een lachertje. Beleggers wisten dat de landen onderhandelingen voerden met hun fondsen, daarop is natuurlijk gespeculeerd.

Op de vraag over de aansprakelijkheid van de vaccins die kunnen leiden tot gezondheidsschade, schrijft hij, dat de Europese wetgeving inzake productaansprakelijkheid in de contracten volledig gerespecteerd wordt.

Wel wordt in de overeenkomst afgesproken dat er een vrijwaring is van de farmaceutische bedrijven voor claims van derden.
Hij schrijft niet te kunnen toezeggen dat Nederland niet voor de kosten voor schadeclaims zal opdraaien, mochten er problemen ontstaan met een vaccin.
Dit antwoord neigt er sterk toe te geloven dat ook Nederland net als Zuid-Afrika en andere landen de productaansprakelijkheid voor het vaccin op zich namen, dat wil zeggen voor kosten van de belastingbetaler zullen komen.

Bronnen

> Israel-deal
> Zuid-Afrika-deal
> Beantwoording kamervragen over het bericht vaccindeal is staatsgeheim

Rob Vellekoop, 9 september 2023